II. Máy móc bên trong:
Đa số các bộ phận máy móc bên trong đàn được cấu tạo từ những vật liệu dễ hư hỏng, đòi hỏi sự bảo quản kỹ lưỡng và đúng cách. Có một vài yếu tố cần lưu ý như sau:
– Độ ẩm: đóng vai trò quan trọng, ảnh hưởng rất nhiều đến hoạt động của đàn vì đa số các bộ phận được chế tạo từ các vật liệu khá nhạy cảm với độ ẩm nên nếu độ ẩm trong không khí tăng đột ngột trên mức lý tưởng dành cho đàn (50% đến 60%) sẽ dẫn đến tình trạng kẹt phím, sét dây… Để hạn chế tình trạng này, nhất là trong môi trường khí hậu ẩm của Việt Nam, bạn nên yêu cầu người bán cung cấp đèn sưởi chuyên dụng và thường xuyên sử dụng trong mùa mưa. Tuy nhiên, không nên lạm dụng đèn sưởi quá nhiều vì nếu khô ráo thái quá, không đủ độ ẩm cho đàn piano cũng sẽ dẫn đến những tình trạng hư hỏng trầm trọng vì các phần vật liệu bằng gỗ và nỉ sẽ co rút ảnh hưởng đến tiếng đàn. Trong trường hợp tình trạng thiếu độ ẩm quá trầm trọng, vượt mức cho phép, tấm phát tiếng, các khớp nối sẽ bị hở ra, các phần dạng phím mỏng rất dễ bong tróc, dây đàn mau bị chùng do các chốt lên dây gắn vào những phần gỗ bị co ngót trong môi trường quá khô. Hiện tượng này thường thấy ở các khu vực có thời tiết hanh khô. Ngược lại, nếu khu vực bạn sống nằm trong vùng thiếu độ ẩm nghiêm trọng thì nên trồng một vài cây cảnh để giữ độ ẩm hoặc gắn các thiết bị giữ ẩm trong phòng đặt piano. Đối với những ngôi nhà thường xuyên dùng điều hoà nhiệt độ, bạn cũng nên chú ý đến vấn đề độ ẩm vì môi trường này thường thiếu độ ẩm.
– Nhiệt độ: cũng giống như độ ẩm, nhiệt độ có ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động của những phần cơ bên trong đàn. Trong giới hạn có thể, nên cố gắng duy trì sự ổn định của nhiệt độ trong phòng đặt Piano vì những thay đổi nhiệt độ đột ngột sẽ làm ngưng tụ hơi ẩm trên dây đàn và các phần khác dẫn đến rỉ sét, đứt dây, kẹt búa, âm thanh dơ, có tạp âm.
– Vị trí đặt Piano: nếu không hạn chế về không gian, bạn nên xem xét một vài yếu tố sau nhằm lựa chọn nơi đặt Piano phù hợp để đàn có thể cho âm thanh hay nhất.
Tránh cửa sổ: những cánh cửa sổ có thể là tác nhân ảnh hưởng xấu đến quá trình bảo quản đàn vì đây là nơi thường xảy ra sự thay đổi nhiệt độ đột ngột nhất. Nếu phải đặt Piano ở cửa sổ, bạn nên sử dụng một tấm màn dày để che ánh nắng chiếu trực tiếp vào đàn và phải đóng kín cửa, không cho nước mưa tạt vào đàn.
Không nên đặt đàn quá áp sát vào tường: Khi đặt đàn, chú ý tạo một khoảng trống phía sau vì nếu đàn quá áp sát vào tường sẽ không đảm bảo được sự thông thoáng cần thiết có thể làm cho hơi ẩm ngưng tụ phía sau tấm phát tiếng và hạn chế độ vang của đàn. Ngoài ra, Piano đặt sát tường sẽ tạo điều kiện cho chuột bọ, gián chui vào làm tổ gây hại cho tấm phát tiếng và phần đà gỗ phía sau.
Tránh các nguồn nóng: tuyệt đối không đặt đàn ở những nơi có nguồn nhiệt toả ra quá lớn như đặt gần tủ lạnh, lò sưởi hoặc các thiết bị điện có thể tỏa nhiệt. Vị trí tốt nhất dành cho đàn là những khu vực trung tâm nhà không bị các yếu tố thời tiết ảnh hưởng trực tiếp. Tuy nhiên, trong phòng đặt Piano, bạn cũng nên chú ý tránh bố trí các tác nhân có thể hạn chế âm thanh như quá nhiều màn cửa sẽ hút âm, làm cho âm thanh không vang hoặc sàn nhà, tường quá trơn, láng tạo ra âm thanh vang, bị dội hoặc có tạp âm. Nếu cấu trúc ngôi nhà của bạn làm tiếng đàn bị quá vang hay dội thì bạn có thể hạn chế bằng cách sử dụng một tấm thảm lót phía dưới đàn.
Ngoài ra, bạn cũng nên lưu ý một vài điều cần tránh khi sử dụng đàn:
– Hạn chế đặt các vật nặng lên nóc đàn vì chúng có thể tạo ra tạp âm nếu sàn nhà bạn không cân bằng. Những chiếc bình hoa đẹp rất có giá trị trang trí nhưng đôi khi lại không tốt cho đàn nếu vô ý để nước đổ vào bên trong. Nói chung, những chất lỏng có hại cho gỗ sẽ là các tác nhân có ảnh hưởng xấu đến độ bền của đàn.
– Nên đặt đàn ở những nơi thông thoáng, sáng sủa, tránh đặt gần những nơi ẩm thấp. Sau khi chơi, bạn nên đóng nắp đàn đề phòng chuột bọ, côn trùng vào cắn phá.
– Thường xuyên làm vệ sinh, lau bụi bẩn vì bụi bẩn lâu ngày không những làm mất vẻ đẹp của đàn mà còn bám váo phía trong máy móc làm lờn búa, gây tạp âm khi đàn.
– Khi sử dụng những chất tẩy rửa chuyên dụng ở dạng xịt, tốt hơn hết bạn nên xịt vào khăn lau mềm, tránh xịt trực tiếp vào đàn. Cũng giống như bất kỳ một nhạc cụ nào khác, ngoài vấn đề sử dụng và bảo quản đúng cách, bạn phải thường xuyên bảo trì đàn bởi những kỹ thuật viên chuyên nghiệp. Nên yêu cầu người bán cung cấp dịch vụ bảo trì hậu mãi thường kỳ trong thời hạn 3 đến 5 năm tuỳ theo từng chế độ và chính sách của Công ty. Vậy chế độ bảo trì định kỳ sẽ bao gồm những phần việc nào?
III. Chế độ bảo trì định kỳ:
– Lên dây: theo thời gian và tuỳ từng người chơi, Piano sẽ có độ chùng dây tự nhiên.
Đối với đàn mới nguyên, các hãng sản xuất khuyến khích lên dây ít nhất là 4 lần trong năm đầu tiên vì đây là thời gian các bộ phận của đàn thay đổi thường xuyên để thích nghi với môi trường khí hậu bên ngoài.
Từ năm thứ hai trở đi, sau khi đã đạt được độ ổn định tương đối, Piano cần được lên dây ít nhất 2 lần trong năm. Và mật độ lên dây này có thể kéo dài cho đến khi đàn ổn định về máy móc và âm thanh (tổng cộng thời gian là 4 đến 5 năm). Sau thời gian này, tuỳ theo nhu cầu chơi đàn của mình mà bạn có thể nhờ kỹ thuật viên lên dây lại khi đàn có sai lệch.
– Canh chỉnh máy: là phần việc canh chỉnh toàn hoạt động của máy đàn, dàn phím và hệ thống pedal. Canh chỉnh máy nhằm tạo sự đồng đều và chính xác giúp người chơi có thể xử lý chính xác kỹ thuật cơ bản cũng như nâng cao tùy theo trình độ người chơi. Đồng thời việc canh chỉnh định kỳ cũng giúp cho Piano duy trì độ bền trong suốt quá trình sử sụng cũng như sớm phát hiện những sự cố, hỏng hóc nhằm xử lý kịp thời.
– Làm vệ sinh và kiểm tra thường kỳ: người sử dụng thường không trang bị đầy đủ những kiến thức về sử dụng và bảo quản đàn nên đôi khi làm giảm độ bền âm thanh và máy móc của đàn. Vì vậy, người bán phải có trách nhiệm hướng dẫn, kiểm tra và vệ sinh tổng thể đàn khi có thể trong suốt thời hạn bảo hành nhằm hạn chế những hư hỏng kéo dài dẫn đến tình trạng quá nặng nề, không thể phục hồi, sửa chữa.
IV. Lưu ý khi sử dụng và bảo quản đàn piano
Việt Nam nằm ở khu vực nhiệt đới gió mùa, thời tiết nóng và ẩm mưa nhiều, độ ẩm trong không khí luôn ở mức cao. Vì vậy để sử dụng và bảo quản đàn Piano có được âm thanh tốt, tuổi thọ bền lâu, các bạn nên thực hiện một số nguyên tắc sau:
Không để đàn sát tường, nên cách ra tối thiểu 10 – 15cm để tránh ẩm, cho tiếng đàn piano vang rõ
Không nên kê đàn ở gần vị trí ẩm, nóng như bể nước, nhà tắm, nhà bếp… Tránh đặt các vật nặng lên đàn. Dù đẹp nhưng những lọ hoa tươi cũng không nên đặt trên đàn bởi nếu bị đổ nước ra đàn thì sẽ làm hư đàn.
Vào mùa mưa ẩm, nên cắm ống sấy cách 2 ngày 1 lần. Vào mùa hanh khô cũng nên cắm ống sấy mỗi tuần 1 lần. Những gia đình đặt đàn ở trong phòng có máy lạnh thì tuỳ theo mức sử dụng máy lạnh có thường xuyên hay không để mà cắm ống sấy hoặc theo dõi khi thấy độ nhạy của phím kém, búa kẹt thì cắm 24h (có thể sử dụng máy sấy tóc để sấy những chỗ phím kẹt). Tuy nhiên các bạn cũng không nên cho rằng việc cắm ống sấy thường xuyên là hay và cần thiết. Nếu cắm ống sấy nhiều quá dễ dẫn tới hiện tượng tiếng đàn trở nên quá khô, đanh tiếng và ngay đến thùng cộng hưởng cũng có thể rạn nứt ảnh hưởng tới chất lượng cây đàn.
Nên hút bụi phía trong của đàn 2 tháng một lần bởi bụi có thể làm kẹt các cơ cấu của máy đàn, bụi cũng hút ẩm làm ảnh hưởng chất lượng âm thanh.
Sau khi chơi đàn nhớ phải đậy nắp bàn phím tránh bụi làm kẹt phím, tránh va chạm làm vỡ mặt bàn phím
Nên làm sạch đàn bằng chổi phất trần và khăn mềm (bề mặt trơn) như vải bông, nỉ. Tuyệt đối không được làm sạch đàn bằng nước.
Không tự ý tác động vào các phần cơ phía trong của đàn. Các chi tiết máy của đàn được chế tạo khá tinh xảo đòi hỏi phải có chuyên môn nhất định mới có thể sửa chữa được. Do đó tôi khuyên các bạn không nên tự ý mày mò, tác động vào các cơ cấu máy của đàn.
Định kỳ 6 tháng/lần các bạn nên nhờ thợ chuyên môn tới căng dây đàn lại. Bởi phần lớn các đàn ở Việt Nam là đàn cũ, các đinh vít dễ lỏng hơn, làm chùng dây đàn trong quá trình sử dụng. Từ đó dẫn tới việc sai tiếng dần dần mà người nghe không có trình độ chuyên môn cao khó nhận biết được. Nếu tình trạng này diễn ra lâu ngày có thể làm sai khả năng định âm chuẩn xác của tai người chơi đàn.
TRUNG TÂM TÀI NĂNG TRẺ NHẬN DẠY ĐÀN PIANO, ORGAN, GUITAR, VIOLIN, TRỐNG, LUYỆN THANH TẠI NHÀ
HOTLINE: 090 333 1985 – 09 87 87 0217
Email: info@giasutainangtre.vn
